Musul sorunu ne zaman ve nasıl çözüldü? Musul neden bırakıldı?

Musul, günümüzde Irak'ın bir şehri olup, Mondros Ateşkes Antlaşması'na göre, bu bölge Irak'ın sınırları içinde kalmıştır. Ancak, Türkiye, tarihî, etnik ve stratejik bağları nedeniyle Musul'u kendi topraklarının bir parçası olarak görmekteydi. Türkiye, Musul'un kendi topraklarına dahil edilmesini istiyordu.

İngiltere ise Mondros Ateşkes Antlaşması ile Musul'u Irak'a bağlamıştı. İngiltere'nin amacı, Musul bölgesindeki petrol kaynaklarına erişmek ve Orta Doğu'daki nüfuzunu güçlendirmekti. İngiltere, Musul'u Irak'ın bir parçası olarak görmekteydi ve Türkiye'nin taleplerine karşı çıkıyordu.

Bu anlaşmazlık, Lozan Konferansı'nda da çözülememiştir. Lozan Konferansı, 1923 yılında gerçekleşmiş ve Türkiye Cumhuriyeti'nin sınırlarının belirlendiği bir konferanstır. Musul Sorunu, konferansta tartışılmış olsa da taraflar arasında bir uzlaşmaya varılamamıştır.

Musul Sorunu, Türk-İngiliz ilişkilerini gerilimli bir hale getirmiş ve hatta savaşa doğru ilerleyecek kadar ciddi bir duruma gelmiştir. Ancak, sonunda taraflar arasında anlaşmazlığın çözümü için barışçıl bir yol bulunmuş ve 1926 yılında Türkiye ve İngiltere arasında Ankara Antlaşması imzalanmıştır. Bu antlaşma ile Musul, Irak'ın bir parçası olarak kabul edilmiştir.

Sonuç olarak, Musul Sorunu, Türkiye ile İngiltere arasında yaşanan bir anlaşmazlık olup, Mondros Ateşkes Antlaşması sonrasında ortaya çıkmıştır. Bu sorun Lozan'da çözülememiş ve Türk-İngiliz ilişkilerini gerginleştirmiştir. Ancak, sonunda barışçıl bir çözüm bulunarak Musul, Irak'ın bir parçası olarak kabul edilmiştir.

MUSUL NEDEN BIRAKILDI?

Musul konusunda İngiltere'nin şiddetli direnmesinin nedeni, bölgenin petrol kaynakları açısından zengin oluşu, stratejik önemi ve İngiltere'nin imparatorluk yolları üzerinde bulunmasıdır. Bölgenin sahip olduğu doğal kaynaklar, İngiltere'nin ısrarcı, uzlaşmaz ve baskıcı tutumuna neden olmuştur.

MUSUL SORUNU HANGİ ANTLAŞMA İLE ÇÖZÜLMÜŞTÜR?

Türkiye, Musul sorununu çözebilmek için girişimlerde bulunmuş, fakat yaşanan olaylar tüm bu girişimleri sonuçsuz bırakmıştır. En sonunda, Türkiye ile İngiltere ve Irak arasında 5 Haziran 1926’da Ankara Antlaşması imzalanmıştır. Ankara Antlaşması‘na göre, Türkiye’nin Irak sınırı Musul Irak’ta kalacak şekilde tespit edilmiştir.

Ankara Antlaşması’na göre:

Musul, Irak’a bırakılmıştır.

Musul halkı Irak vatandaşı kabul edilmiş. Ancak, 18 yaşını bitirmiş olanlara iki ay içinde isterlerse kendi vatandaşlıklarını seçebilme hakkı tanınmıştır.

Musul bölgesinden elde edilen petrol gelirlerinin %10’unun 25 yıl süreyle Türkiye’ye verilmesi kararlaştırılmıştır.

MUSUL’UN IRAK’A BIRAKILMA NEDENLERİ

1925 yılında başlayan Şeyh Sait isyanının kısa sürede Güneydoğu Anadolu’ya yayılarak, Anadolu’nun güvenliğini tehdit etmesi.

Lozan Antlaşması’nda, Musul Sorununun çözümlenememesi. Bunun yanında, dokuz ay içinde İngiltere ile Türkiye arasında yapılacak görüşmelere bırakılması.

Haliç Konferansı’nda İngilizlerin Hakkari bölgesinden de toprak talep etmeleri.

İngiltere’nin Musul Meselesi’ni 6 Ağustos 1924’te Milletler Cemiyeti’ne götürmesi.

7 Ağustos 1924’te Nasturilerin Hakkari bölgesinde isyan etmeleri.

İsyanların bastırılması sırasında Türk Ordusunun muharebe gücünün zayıflaması.

8 Aralık 1924’te kurulan Terakkiperver Cumhuriyet Partisi’nin 3 Haziran 1925’te kapatılması.

Milletler Cemiyeti’nin, İngiltere’nin etkisiyle, Musul’u Irak’ın sınırları içinde bırakması.

Yunanistan ile Türkiye arasında Etabli Meselesi yüzünden sorun yaşanması ve bu durumun iki ülke ilişkilerini bozması.

Ordu komutanlarının askerlikten istifa ederek milletvekilliği görevini seçmeleri.

Türkiye’nin başlatmış olduğu devrimleri devam ettirmek istemesi.

Sonuç

Türkiye’nin Musul‘u terketmesi kararının uluslararası ortam ve iç nedenler olduğu anlaşılmaktadır. Musul‘un terk edilmesinden sonra Tük-İngiliz ilişkilerinin gelişmesi kolay olmamıştır. İki ülke arasındaki soğukluk 1929 yılına kadar devam etmiştir.