EPSTEIN VAKASININ DÜŞÜNDÜRDÜKLERİ

Prof. Dr. M. Burak Gönültaş
Cumhuriyet Üniversitesi Öğretim Üyesi

 

‘Savunmasız çocuklar’ ve cinsel istismar

 

 

 

Çocuklar, fiziki ve duygusal açıdan ihmale uğrama ve etkili aile denetiminin olmaması gibi sebeplerle “savunmasız” kalmaktadırlar. Bu durum ise cinsel istismara maruz kalma konusunda çocukları “uygun bir hedef” hâline getirebilmektedir.

 

 

 

ABD'deki Jeffrey Epstein davası ve bu davayla ilgili son ifşalar gündemi bir hayli meşgul etti. Öncelikle şunu söylemek gerekir ki, bu ifşaların konuşulabilecek pek çok yönü var. Ancak biz daha ziyade çocuk istismarının dinamikleri ve Epstein’ın bu vakalardaki muhtemel dinamize edici rolünü tartışacağız.

 

Epstein davasıyla ilgili ifşalar değerlendirildiğinde, merkezinde ABD'li Jeffrey Epstein’ın olduğu, iki yönlü ele alınması gereken vakalar silsilesi karşımıza çıkmaktadır. Yani bir tarafta cinsel istismara uğrayan yaşı küçük, savunmasız çocuklar varken, diğer tarafta ise kendi kamuoylarında “parlak tipler” olarak tanınan ve haklarında istismar iddiası olan kişiler bulunmaktadır. İddiaların merkezindeki Epstein ise iki tarafı da dinamize eden “tehlikeli, kıvrak, stratejist bir suçlu” gibidir. Jeffrey Epstein, finans üzerine kariyeri olan maddi imkânları iyi biriydi. Cinsel istismar ve fuhuş ağları oluşturma iddiası ile hakkında davalar açılmıştır ve hapishanede şüpheli bir şekilde ölmüştür. İddialara göre yüksek profilli olarak nitelendirilebilecek prens, sanatçı, siyasetçi vs. kişileri de kurduğu istismar ağına dâhil etmiştir(1). Cinsel istismarcıların diğer suçlulara göre farklılaşan ve özelleşen yönleri, bizleri “Nasıl bir grupla karşı karşıyayız?” sorusuna cevap aramaya itmektedir.

 

 

 

NASIL TİPLER ÇOCUK İSTİSMARCISIDIR?

 

 

 

Önceleri çocuklara cinsel amaçlı yönelen kişilerin irrasyonel, impulsif tipler olduğu sanılırken, son dönemde yapılan çalışmalarla oldukça kıvrak, rasyonel ve stratejik hareket eden tipler oldukları ortaya çıkmıştır. Cinsel istismarcıları diğer bilinen suçlulara göre farklılaştıran özellikler, istismar içerikli davranışı gerçekleştirme şekilleri ile ilgilidir. Cinsel istismar mağduru ve failleri ile çalışan profesyoneller, istismarcılarda, istismar fiilinden önceye uzanan birtakım tipik davranış şekillerinin (mağduru izole etmek gibi) yaygın bir şekilde var olduğunu belirtmişlerdir. Yani istismarcılar bu özellikleri ile trafikte bir anlık öfkeyle kavga ederek birini yaralayan bir suçludan farklılaşmaktadır.

 

Ayrıca psikiyatrik bir teşhisle tanımlanan pedofililer vardır ki bunlar, cinsel oryantasyonları çocuk olan yetişkin kişilerdir. Ancak çocuğa cinsel anlamda yönelen her kişi pedofili olmayabilir. Yani hayatının belli dönemlerinde çeşitli sebeplerle çocuğa cinsel amaçlı yaklaşan tipler de vardır. Bunların bir kısmı ahlaki bakımdan fark gözetmeyen tiplerdir. Bu tipler antisosyaldirler, insanları kullanmayı seven, onları kullanılacak bir eşya gibi gören, haz alma üzerine bir hayat anlayışı olan, ahlaki sınırları olmayan bir kişilik yapısındadırlar. Bu sebeple bir çocuğa cinsel anlamda yaklaşmak konusunda kontrol mekanizmaları yetersiz olduğu için bu tür bir davranışı kolaylıkla yapabilirler. Diğer bir tip ise cinsel anlamda fark gözetmeyenlerdir. Bunlar da maddeten gelir düzeyi yüksek, haz arayan, seksüelkolik, keyif verecek şeyleri önemseyen tiplerdir. Hayatlarında her hazzı tatmış, ihtiyaç sıkıntısı çekmemiş toplumda iyi yerde duran parlak tipler olabilirler.(2) Bu kişilik özellikleri bir çocuğa yönelmelerini kolaylaştırabilir. Nitekim bu tür kişilik yapısında olan iş adamları, siyasetçiler, bürokratlar bu zaafları sebebiyle kullanılabilirler. Epstein vakasında yer aldığı iddia edilen kişilere bakıldığında yüksek profilli yönleri öne çıkmaktadır ve bu tür zaafları kullanılmış olabilir.

 

 

 

ÇOCUKLARI İSTİSMARA İTEN SAVUNMASIZLIK DURUMLARI

 

 

 

Çocuklar, fiziki ve duygusal açıdan ihmale uğrama, etkili aile denetiminin olmaması, yeterince gözetilememe, ebeveyn-çocuk etkileşiminin bozukluğu ve riskli davranışlar içerisinde olma (gece geç saatte eve gelmek, suçlu tiplerle arkadaşlık kurmak vs. gibi) gibi sebeplerle “savunmasız” kalmaktadırlar ve bu şartlar istismara maruz kalma konusunda çocukları “uygun bir hedef” hâline getirebilmektedir. Bu konteskte çeşitli savunmasız hâller içerisinde olan çocuklar, faillerin onları fark etmelerine ve yönelmelerine sebep olmaktadır.(2) Nitekim bu davalarda müşteki olan Virgina Giuffre, çocukluğunda Epstein’ın ve arkadaşlarının istismarlarına maruz kaldığını iddia etmekte ve şöyle söylemektedir: “Giuffre, Epstein'ın Palm Beach'teki evine geldiğinde, çıplak bir şekilde yattığını ve Maxwell'in Epstein'e masaj yapmasını istediğini anlatıyor. O ara kim olduğuma dair sorular soruyorlardı. İyi insanlar gibi görünüyorlardı; onlara güvendim. O zamana dek hayatımın zor geçtiğini, evden kaçtığımı, cinsel tacize, fiziksel şiddete uğradığımı anlattım. Bu onlara anlatabileceğim en kötü şeydi, çünkü artık ne kadar savunmasız olduğumu biliyorlardı."(4)

 

İstismarcıların benimsediği stratejiler; sevgi, alaka ve değer verme gibi topluma uygun davranışlara benzer özellikte görünebilir. Örneğin mağdurunun güvenini kazanmak için onunla çok zaman geçirme, çocukla oldukça fazla ilgilenme, oyunlar oynama ve masumane gibi görünen dokunuşları içeren davranışlardır. Mağdura ulaşma ile başlayıp belli bir süreç sonucunda istismar eylemi ile sonuçlanan stratejilerin bu kısmı, “mağduru istismara hazırlama” (sexual grooming) olarak tanımlanmıştır. Belki de cinsel istismar suçunu tehlikeli yapan ve bu suça istismar denmesine sebep olan noktası da burasıdır.(5) Çünkü bu süreçte istismarcı avına yaklaşan bir avcı gibidir ve mağdurun dezavantajlı durumunu çok iyi şekilde fırsata çevirmektedir. Mağdur Giufree’nin de belirttiği gibi, failler çocukların savunmasızlıklarının farkında vardıklarında bu durumu onları istismara çekmek için kullanmaya başlayarak, âdeta onları bir girdaba doğru sürüklemektedirler.

 

 

 

CİNSEL İSTİSMAR GİRDABI

 

 

 

Failler, içinde bulunduğu savunmasızlık durumunun yanı sıra çocuğun uygun bir hedef hâline gelebilmesi için birtakım yöntem ve metotlarla (kandırma, ayartma, vaatler, rüşvet, hemhâl olma, tehdit, zorlama vs. gibi) onları “savunmasızlaştırırlar” ve bu süreçte çocuk en savunmasız hâle gelir. En savunmasız hâl ise failin mağdura fiziksel olarak en yakın olduğu andır. Bu bağlamda, cinsel istismar mağduriyeti üzerinde iki ana savunmasızlık faktörünün (1- Çocuk, içinde bulunduğu şartlar nedeniyle savunmasızdır, 2- Faillerin oluşturduğu şartlar nedeniyle çocuk savunmasız hâle gelmektedir) etkisi olduğu görülmektedir. Bu iki savunmasızlık dinamiği bir araya gelerek çocuğu en savunmasız hâle getiren bir hâle dönüşür ki, bu durum “Cinsel İstismar Girdabı” olarak tanımlanmıştır.(3)

 

Cinsel istismar girdabı, bir tabiat olayı olan girdabın oluşumundan yapılan analoji ile üretilmiştir. Burada yukarıda izah edilen birinci savunmasızlık durumu bir dalga, ikinci savunmasızlık durumu ise diğer dalgadır. Bu iki savunmasızlık dinamiği bir araya geldiğinde bir girdap oluşur ve çocuğun en savunmasız hâle gelmesine yol açarak onu hızla faile en yakın duruma getirir (aynen girdaba kapılan bir kişinin hızla dibe çekilmesi gibi). Nitekim Giuffre de bunu şöyle belirtmektedir: “Epstein tarafından taciz edilmesinden sonra olayın, özel jetlerle dünyayı gezerken güçlü arkadaşlarına bir meyve tabağı gibi sunulmaya dönüştüğünü” söylemiştir. Bu mağdur özelinde görülüyor ki, çocuk girdaba kapıldıktan sonra maalesef pek çok mağduriyet arkasından gelmektedir ve birileri onu fark edip o girdaptan çıkarmadıkça da bu durum devam etmektedir: "Hayatımın gerçekten korkutucu bir dönemiydi. Bir musluğa zincirlenmiş hâlde değildim ama bu güçlü insanlar benim zincirlerimdi."(4)

 

 

 

DEĞERLENDİRME

 

 

 

Burada mağdurların iddiaları ve ifşalar çerçevesinde kısaca şu söylenebilir: Epstein’ın savunmasız çocukları, kendi yaklaşım yöntemleri ile daha da savunmasız hâle getirdiği, çocukların karşı koyamayacağı ve onları her an kontrol edebildiği bir girdabın içine sürüklediği tahmin edilmektedir. Girdap içinde kalan çocuklar da maalesef en savunmasız hâlde kalarak hak ettikleri koruma ve esirgemeye sahip olamamışlardır. Epstein sadece çocuklardan bu şekilde faydalanmakla kalmayıp, yukarıdaki profile uyan insanların zaaflarını kullanarak bu çocukları ikinci kez mağduriyetin en ağır formuna sürüklemiştir. Peki bunları ne amaçla yapmış olabilir? Bahse konu kişinin vakalardaki dinamize özelliğini katkıda bulunan iki araca sahip olduğu söylenebilir: Birincisi bu kişinin zenginliği ve kariyeri. Bu özellikler vakalara konu olan yüksek profilli kişilerle daha kolay etkileşime girmesini kolaylaştırmış olabilir. Diğeri ise savunmasız çocukları ağına düşürmeye katkı sunan aracı rolündeki sevgilisidir ki şikâyetçi olan mağdurlardan biri bu kişiden sıklıkla bahsetmiştir. Tabii ki mahkeme süreçleri, deliller, tanık beyanlarını çok ayrıntılı bilmiyoruz ancak zengin olan bu kişinin bu işten bir maddi beklentisinden daha çok bu parlak tipleri kullanarak başka amaçları olduğu hususunda bir tahmin yürütebiliriz. Yani zaafları olan ve kendi toplumlarında bilinen tiplerin en karanlık yanlarını bulmak ve bunları kullanmak. Belki de bu kişilerin belli kararları almalarında ya da bazı hukuksuzluklara göz yummalarında bu zaaflarını bir şantaj malzemesi hâline getirmek. En kötüsü de sırf bu amaca ulaşabilmek maksadıyla yapılmaması gereken en kötü şeyin pervasızca ve acımasızca yapılması. Yani çocukların istismarı ve cinsel istismar girdabı içine sokulması tamamen bu kötü amaçlar için maalesef kötü bir araç olmuştur.

 

Günümüzde insanlar, savaşlar sebebiyle ve daha iyi bir hayat kurma umuduyla Doğu’dan Batı’ya doğru göçmeye çalışmaktadır. Ancak bu zorlu yolculuklarda pek çok çocuk anne ve babasının refakatini kaybederek kontrolsüz, korumasız ve denetimsiz kalmaktadır. Bu durum çocuklar için ciddi bir savunmasızlık durumudur. Bu çocuklar ise yukarıda bahsedilen kişi gibi olan ve daha ortaya çıkmamış pek çok simsarın ağına düşerek cinsel istismar, “çocuk seks turizmi”, “çocuk pornografisi” vs. gibi en olumsuz durumların mağduru hâline getirilmektedir.

 

Görüldüğü üzere çocukların istismarlardan korunması için her ne kadar toplumda farkındalık artsa da, önleyici çalışmalar yaygınlaşsa da ve istismarı önlemeye yönelik mekanizmalar kurulsa da şantaj yapmak, bir menfaat elde etmek gibi saiklerle çocuklar en kötü şekilde kullanılmaktadır. Bu tür gayeleri olan insanlar; zenginliklerini, etki alanlarını ve ağlarını kötüye kullanarak savunmasız çocuklardan ve insanlardan faydalanmakta ve haklarını, esenliklerini ve iyilik hâllerini akamete uğratmaktadırlar. Bu sebeple başta bütün devletlerin ve milletlerarası organizasyonların çocukların sistemli şekilde sömürülmesinin önüne geçecekleri tedbirleri alması gerekmektedir.

 

.....

1. https://www.turksam.org/detay-jeffrey-epstein-davasi-ve-ifsa-skandali

2. https://psychology.org.au/inpsych/2013/october/davis

3. Gonultas, B. M. (2023). Relationship Between The “Sexual Abuse Whirlpool” and Gender, Type of Abuse, Victim-Perpetrator Relationship, Disclosure, Psychological Reactions, and Revictimization of Sexual Abuse Victims. International journal of offender therapy and comparative criminology, 0306624X231159876.

4. https://www.bbc.com/turkce/haberler-dunya-59979065

5. Gönültaş MB. (2016). Cinsel istismarcıların çocuklara yaklaşım metot ve teknikleri. Zeitschrift für die Welt der Türken 8, 289-305.