Kafamı nerelere vurayım!..

Eskiden ‘kafasına vura vura terbiye etmek’ vardı; hatırlarsınız şu kalıp sabunlar, hamam taslarını. Yıkanırken kafaya vura vura kıpraşmamayı, düzgün durmayı, zırlamamayı öğrenirdik; bir nevi bedensel terbiye olayı. Bir de ‘kafasına vura vura öğretmek’ vardı… Öğretmen, ebeveyn cetvel, kızılcık sopası, şaplak marifetiyle çocuğun beyinciğine doğru vurur, darbelerle eş zamanlı öğrenmesi gereken şey tekrarlanırdı. Nasıl bu kadar akıllı olduk zannediyorsunuz? Hoş, büyükler ‘kafasına vurma aptal olur!’ da derdi ama tam tersi olanlar da belirlendi.

Savant, kelime olarak; bilmek anlamına geliyor. Savant sendromu ise, ağır düzeyde gelişimsel ya da zihinsel yetersizliklerin yanında sıra dışı becerileri olan kişileri tanımlamakta. Yağmur Adam filmine ilham kaynağı olan otizmli Kim Peek gibi. Ama kimi zaman da beyne hasar verecek bir sarsıntı yaşayan kişilerin, onlarda hiç bulunmayan bir yeteneğe aniden sahip olması şeklinde de ortaya çıkabiliyor. Yani kafaya 'zopa'yı yiyen aptal değil dâhi oluyor;

1994'te ortopedi cerrahı Tony Cicoria'yı New York'ta telefon kulübesinde konuşurken yıldırım çarpıyor. Doğrudan kafasına denk gelen bu yıldırım çarpmasının ardından Cicoria şiddetli bir piyano çalma arzusu duymaya başlıyor. Başlangıçta başkalarının bestesini çalıyor, ama sonra sürekli kafasında dolaşan melodileri besteliyor. Cicoria bugün cerrah olmasının yanı sıra piyanist ve besteci…

Satış eğitmeni Derek Amato’nun hayatı ise 2006’da kafasını şiddetlice havuz kenarına çarpmasıyla değişti. Kendine geldiğinde %35 işitme kaybı ve hafıza kaybı geçirdiği anlaşıldı. Fakat ilginç olan; Amato’nun daha önce hiç bilmediği ve eğitim almadığı hâlde artık yılların sanatçısı gibi piyano çalabilmesiydi. 

Masör Jon Sarkin ise inme geçirdikten hemen sonra resim yapmaya başlıyor. Daha sonra eserleri New York Times gazetesinde, müzik albümlerinde, kitaplarda yer aldı. Resimlerin her biri on binlerce dolara satılıyor.

Orlando Serrel, on yaşındayken başına kazara beyzbol sopası ile vurulduktan sonra becerilerini sergilemeye başlamış; çok karmaşık takvim hesaplamaları gerçekleştirebilir hâle gelmiştir. Kazadan bu yana, her gün için hava durumunu hatırlayabilmiştir.

Bir başka savant örneği Alonzo Clemens ise; üç yaşında geçirdiği kaza neticesinde kalıcı bilişsel hasara uğramış fakat heykel yapmaya başlamıştı. Clemens, hiçbir alet kullanmadan sadece fotoğrafını gördüğü canlıların bile 3 boyutlu heykellerini yapabiliyor...

ABD'de yaşayan marangoz çırağı Jason Padgett, 2002’de kapkaççılar tarafından uğradığı saldırının ardından geçirdiği beyin travması sonucu dünyanın en zeki 40 kişisi arasına girdi. Başına aldığı darbe etkisiyle bayılan Padgett tedavi gördüğü hastaneden bir gün sonra taburcu edildi. Ama o da ne? Padgett, matematik ve fizikle bağımlı hâle gelmiş; aklındaki formülleri görselleştirebilip şemalara dökebilmekteydi. İncelemeler Padgett’in; yaşadığı travma ile insanın beyninin kullanamadığı bir bölgesini kullandığını ortaya çıkardı.

"Ay kardeş bizi de pataklasalar dâhi olur muyuz?” diye düşünebilirim. Ama ben yine da aman dikkat edin, kafayı oraya buraya çarpmayın derim...

 

Ninem diyor ki; Söz var iş bitirir, söz var baş yitirir.