Sanal dünyanın çocuk işçileri

MAHMUT ÖZAY

Bir tıkla zenginlik hedefleyenlerin mesleği: YouTuber’lık oldu. Sosyal medyanın yaygınlaşmasıyla Türkiye’de sayıları hızla artan YouTuber’lar, bazı kriterleri karşılaması hâlinde ayda 5-25 bin lira arasında gelir elde edebiliyor. Hatta Türkiye İş Kurumu, Google ile iş birliğine bile gitti. Video yaparak gelir elde etmek isteyenlere YouTuber’lık eğitimi de veriyor. YouTuber’lar içinde çocukların sayısı ise her geçen gün artıyor. Bir araştırmaya göre, 6-17 yaş arası çocukların yüzde 75’i YouTuber olmak istiyor. Bu şöhreti gören bazı aileler, gerek YouTube gerekse de Instagram üzerinde çocukları paylaşıp hem takipçi hem de para kazanmaya başladı. Çocukların oyun videoları, doğum günü partileri, özel etkinlikler, hafta sonu aktiviteleri ve ev hâlleri ve bunlara dair birçok anısını gelişigüzel paylaşıyor. Uzmanlar, ebeveynler tarafından kazanç elde etme amaçlı olarak yönetilen hesapların, çocukların kimlik gelişimi, mahremiyet ve özel hayatı için tehdit oluşturduğuna dikkat çekiyor.

EMEK SÖMÜRÜSÜ
Gittikçe artan bu sömürüyü Üsküdar Üniversitesinden Dr. Öğretim Üyesi Gül Esra Atalay ile konuştuk. “Çocuklar kazanç kapısı olarak görülüyor” diyen Esra Atalay şunları söyledi: Sosyal medyada fenomen olarak anılan küçük yaştaki çocukların sayısı gittikçe artmakta. Ailelerinin desteğiyle YouTube’da içerik yayınlayarak büyük izlenme oranlarına ulaşan çocuklar ciddi bir gelir elde edebiliyor. Ekonomi dergisi Forbes geçtiğimiz yılın en çok kazanan YouTube fenomeninin sekiz yaşında bir çocuk olan Ryan olduğunu açıkladı. 22 milyon takipçisi olan küçük çocuk 2019 yılında 26 milyon dolar gelir elde etmiş. Bu tür örnekler Türkiye’deki çocuklara ve ailelere de emsal teşkil edebiliyor.

PSİKOLOJİK AÇIDAN PROBLEM
Mesela Prenses Elif adlı YouTube kanalında sekiz yaşındaki Elif adlı çocuğu izliyoruz. Beş yaşından beri YouTube’da içerik üretiyor ve üç milyondan fazla takipçisi var. Ailenin ciddi bir gelir elde ettiği malum. Fakat Elif’in bütün çocukluğunu kamera karşısında geçirmesi, oyuncakları, çocuklara yönelik aktiviteleri izleyenlere tanıtma ve bunun üzerinden para kazanma motivasyonuna sahip olması, izleyici çocukları, akranlarını “hayranlar” “takipçiler” olarak sınıflandırması kendi psikolojik gelişimi açısından problemli görünüyor. Yine “Oyuncu Yusuf” isimli YouTube kanalının 3,73 milyon takipçisi var ve Yusuf henüz çok küçük bir çocuk. 

TEDBİR ALMAK ŞART OLDU
Belki keyifli zaman geçirmek için YouTube’a birkaç video yüklemekte mesele yok ama bu, profesyonel bir faaliyete dönüşüp ciddi reklam ve sponsorluk gelirleri eklendiğinde bu çocuklar çocuk işçilere dönüşüyorlar. Çocuğun zamanının önemli bir bölümünü ondan çalıyorlar. Kız çocuklarının kanalları makyaj ve giyim kuşam üzerinden içeriklerle dolu. İlgi çekmek, beğeni almak ve gelir elde etmek için buralarda küçük kadınlara dönüşmüş kız çocuklarını izliyoruz. Bu da problemin bir başka boyutu. Hem izleyen hem de içinde bulunan çocuklar açısından mahzurlar barındıran bu tür faaliyetlerin engellenmesi gerekiyor. Bunun yanı sıra çeşitli marka ve ürünlerin tanıtımı için influencer kullanıyorlar.