Malın kıymeti ve israf felaketi!
Mal, Allahü teâlânın verdiği bir ni'mettir. Âhireti kazanmak, mal ile olur. Dünya ve âhiret, mal ile intizam bulur, rahat olur. Hac, cihâd sevâbı mal ile kazanılır. Bedenin sıhhat, kuvvet bulması, mal ile olur. Başkasına muhtaç olmaktan insanı koruyan maldır. Sadaka vermek, akrabâyı dolaşmak, fakirlerin imdâdına yetişmek mal ile olur. Mescidler, mektepler, hastaneler, yollar, çeşmeler, köprüler yaparak, asker yetiştirerek insanlara hizmet de mal ile olur. Dînimiz (İnsanların en iyisi, onlara faydası çok olanıdır) buyuruyor. İnsanlara yardım etmek için çalışıp para kazanmak, nâfile ibâdet etmekten daha çok sevâbdır. Büyük âlim Süfyân-ı Sevrî hazretleri: "Bu zamanda mal, insanın silâhıdır. Yâni insan canını, sıhhatini, dînini ve şerefini mal ile korur" buyurdu. İşte büyük bir ni'met olan malı isrâf; Allahü teâlânın ni'metini hakîr görmek, ni'mete kıymet vermemek ve elden kaçırmak, kısaca küfrân-ı ni'met etmek, yâni şükretmemek olur. Bu ise, ni'meti verenin düşman muamelesi yapmasına, azarlamasına ve azâb etmesine sebep olacak büyük bir suçtur. Ni'metin kıymeti bilinmeyince, hakkı gözetilmeyince elden gider. Şükredilince ve hakkı gözetilince elde kalır ve artar. Cenâb-ı Hak, İbrâhim sûresi, yedinci âyetinde, (Şükrederseniz, verdiğim ni'metleri artırırım) buyuruyor. Ne yaparsak israf olur?.. İsrâf, malı helâk etmek, faydasız hâle getirmek, dîne ve dünyanın mubâh olan işlerine faydalı olmayacak şekilde sarf etmektir. Kullanılmayacak hâle sokmak, kırmak, kesmek, ağaçtan meyveyi toplamayıp çürütmek, tarlayı hasat etmeyip, ekini telef etmek, hayvanları soğuktan, düşmandan korunacak yere koymamak ve soğuktan, sıcaktan ve açlıktan ölmelerini önleyecek kadar yedirmemek ve örtmemek de helâk etmektir, isrâftır. Meyve ve ekin toplandıktan sonra, bunları iyi saklamayıp kendiliklerinden bozulmaları veya nem alarak çürümeleri veya kurt, güve, fare, karınca ve benzeri canlıların yemeleri hep isrâftır. Sofra bezi ve masa üstüne düşen ekmek ve yemek kırıntılarını toplamayıp atmak da isrâftır. Bu kırıntıları toplayıp kedi, köpek, koyun, sığır, karınca, kuş, tavuk gibi hayvanlara yedirmek isrâf olmaz. Elbise, çorap, ayakkabı gibi giyim eşyâsını iyi kullanmayıp, iyi saklamayıp çabuk eskitmek, onları yırtmak, yıkarken suyu, sabunu çok harcamak, elektriği, doğal gazı boş yere yakmak, hep isrâftır... Malı kıymetinden aşağı fiyatla satarak veya kirâya vererek ve kıymetinden yukarı fiyatla satın alarak veya kirâlayarak aldanmak isrâf olur. Aldanarak alışverişe zarûrî ihtiyaç olursa veya yardım, sadaka gibi niyetle böyle yaparsa isrâf olmaz. Nefis yemekler yemek, kıymetli, yeni elbise giymek ve harâm olmayan daha bunun gibi şeyler, helâldan kazanıldığı, kibir ve öğünmek için olmadığı zaman isrâf değildir. Âhireti kazanmak isteyenlere, lâzım olan ile kanaat edip, fazlasını hayra vermek yakışır. Sadaka vermekte de isrâf vardır. Sâbit bin Kays "radıyallahü anh" bir günde, beşyüz ağacın hurmalarını toplayıp hepsini sadaka vererek evi için hurma bırakmayınca, (Hepsini vermeyiniz) âyet-i kerîmesi nâzil oldu. Borcundan çok malı olmayan veya çoluk çocuğu sıkıntıya sabredemediği halde, bunların ihtiyacını karşılayacak maldan fazlası bulunmayan veya sıkıntıya katlanamadığı halde, kendisi muhtaç olan kimsenin sadaka vermesi isrâf olur! İsrâfın sebepleri altıdır: 1- Sefâhettir. Çok kimseyi isrâfa alıştıran bir kalb hastalığıdır. Sefihlik aklın az ve hafif olmasıdır. Bazı kimseler sefih olur. Çalışmadan eline geçen paraya konmak için kötü arkadaşlar tarafından kandırılır. İsrâfa yol açarlar. 2- İsrâfı ve çeşitlerinden birkaçını tanımamaktır. İsrâf olduğunu bilmez, hattâ cömertlik sanır. Lüzumsuz yere, yasak, zararlı yerlere verilen mal, cömertlik sanılır. 3- Riyâ ve gösteriş yapmaktır. 4- Gevşeklik ve tembellik. 5- Hayâ, sıkılmak. 6- Dîni kayırmamak, dîni gözetmemektir. Peki, çâre ne?.. İsrâf felâketinden kurtulmanın çâresi: 1- İsrâfın, anlatılan zararlarını bilmek ve bunları düşünmektir. 2- Malı dağıtmamaya gayret etmek ve güvendiği birisine bu derdini anlatıp, malına ve harcadıklarına dikkat etmesini, isrâfını görünce, kendisine hâtırlatmasını, hattâ uygun şekilde önlemesini ricâ etmektir. 3- İsrâfa sebeb olan şeylerden kaçmaktır. Allahü teala cümlemizi israf felaketinden korusun!..