Kanser tedavisinde gelişmiş ülkeler ligindeyiz

ZİYNETİ KOCABIYIK

Teşhisinde ve tedavisinde önemli gelişmeler yaşanmasına rağmen, yeni teşhis edilen kanser vakalarında ve kansere bağlı ölüm rakamları korkutucu düzeyde artıyor.
Ülkemizde onkoloji alanındaki en kapsamlı kongre olan 23. Ulusal Kanser Kongresi Türk Pediatrik Onkoloji Grubu Derneği, Türk Tıbbi Onkoloji Derneği ve Türk Radyasyon Onkolojisi Derneği iş birliği ile Antalya’da düzenlendi. Türkiye’nin önde gelen kanser uzmanlarının katıldığı kongrede kanserin güncel tedavisinin yanı sıra en son gelişmeler ele alındı. Kanser tedavisinde en büyük başarının korunma olduğunun altı çizildi. Bu yazı dizisinde dünyanın ve Türkiye’nin kanser rakamlarını, yeni tedavileri ve üzerinde en çok spekülasyon yapılan konulardan biri olan beslenme ve kanser ilişkisini aktarmaya çalışacağız…

Dünya Kanser Örgütünün önceki başkanı ve Hacettepe Üniversitesi Tıp Fakültesi Çocuk Onkoloji Bilim Dalı Öğretim Üyesi Prof. Dr. Tezer Kutluk’la Dünyada ve Türkiye’de kanser rakamlarını konuştuk.

* Dünya kanserin teşhis ve tedavisinde nerede? Gelişmişlik seviyesinin başarılardaki rolü nedir?
Aslında kansere karşı mücadelenin doğru yapıldığı ülkelerde korunma ile taramayla etkin ve doğru tedavi ile kanser ölümlerinin azalmaya başladığını biliyoruz. Daha çok gelir düzeyi yüksek ülkelerde ölüm oranları düşüyor. Bu bize kansere karşı daha iyi yollar alabileceğimizin bir verisidir. Yani tamamen çaresiz değiliz. Hâlâ tedavide çok önemli gelişmeler yaşanıyor. 1970’li yıllarda Amerika için yüzde 50 olan iyileşme oranları yine Amerika için yüzde 70’lere ulaştı. Bu, konunun artı tarafı ama eksi tarafı hâlâ hastaların yüzde 30’unu kaybediyoruz.

* Neredeyse tamamen tedavi edilen kanserler de var ama…
Elbette bazı kanser türleri var ki bunlarda tedavi başarısı çok yüksek. Mesela erken evre meme ve erken evre kalın bağırsak kanserinde tedavi başarısı yüzde 90’ın üstünde. Prostat kanserinde neredeyse yüzde 100’e yakın. Ama pankreas kanserinde ve akciğer kanserinde hâlâ alınacak çok yol var. Tedavi başarısında hastanın doğru zamanda, doğru yerde doğru tedaviyi alması çok etkili. Bu sağlanamadığı zaman Amerika’da ya da Türkiye’de olması fark etmiyor. O sebeple ülkelerin sosyoekonomik durumları, kaynak kullanımı, insan kapasitesinin kullanımı, sağlık sistemini iyi kurgulaması gibi faktörler, yani siyasetçilerimizin söylediği gibi ülkelerin gelişmişlik indeksi aslında kanser tedavisindeki başarı oranlarını doğrudan etkiliyor.

*Türkiye bu anlamda nerede?
Bu anlamda orta üst gelir kategorisinde bir ülke olduğu için Türkiye’nin tedavi başarısı da dünyanın orta üst gelir kategorisindeki diğer ülkeleri ile aynı seviyede. Meme kanserinden iyileşme yüzdeleri Türkiye için ortalama yüzde 75’lerde. Orta üst gelir kategorisinde bir ülke olduğu için kabul edilebilir bir rakam. Türkiye’de kanserli hastaların hizmete erişimi anlamında çok ciddi bir problemimiz var gibi gözükmüyor. Hastalarımız sosyal devlet politikası ile Genel Sağlık Sigortası gibi kavramlarla bir şekilde ilaca erişiyor. Yıllar önce çok sayıda hasta tedavi için Amerika ve Avrupa’ya giderken artık birçok kanser türü için yurt dışına gitmesi gerekmiyor. Türkiye’de tarama oranları daha önce düşüktü. Ama 2007-2008’den itibaren yavaş yavaş tarama oranları artmaya başladı. Çoğu kadın kanserlerinde tarama oranları yüzde 60-80 bandına girdi. Kalın bağırsak kanserinde de tarama oranları giderek artıyor.

OBEZİTE YILDA 500 BİN KİŞİYİ KANSER EDİYOR
Dünyada her yıl ortaya çıkan 18 milyon yeni kanser vakasından 500 binin sebebi şişmanlık. Dünyadaki tüm meme kanserlerinin 110 bininin, rahim kanserlerinin 110, kalın bağırsak kanserlerinin 85 bininin sebebi şişmanlık. Tek bir müdahale ile dünyadaki bütün şişmanları forma sokamayız ama bunların bir kısmının kilo fazlalığının azalmasıyla kansere bağlı ölümlerin bir bölümünün önlenebileceğini biliyoruz. Kanserlerin iki milyonu farklı enfeksiyonlarla alakalı olarak ortaya çıkıyor. Mide kanserine yol açan Helicobacter Plyori enfeksiyonu, insan papilloma virüs ve Hepatit B enfeksiyonları bunların içinde en önemlileri. Biliyorsunuz kanser, aşıyla ciddi oranda koruma sağlanabilecek hastalıklar grubu. Mesela çocuklara yapılan Hepatit B aşılaması, onları sadece hepatite karşı korumuyor aynı zamanda karaciğer kanserlerine karşı da korumuş oluyor. 

EN İYİ TEDAVİ ÖNLEME
İyi haber! Yetmiş yaşın altındaki kanser ölüm risklerini azaltabilmek mümkün gözüküyor. Düzgün önleme ve tarama stratejileri ile orta vadede yıllık 9 bin 500 kanser ölüm riski olan hastaların 4-5 bin kadarını tedavi edebiliyoruz. Bu, neredeyse kanserden ölümlerin yarı yarıya inmesi anlamına geliyor...

TÜRKİYE'DE KANSERİN SEBEBİ TÜTÜN
Bütün dünyada yıllık 18 milyon yeni kanser vakasından 1,5 milyonunun sebebi tütünle ilişkili kanserler. Ülkemizde de tütün tüketimi çok öne çıktığı için maalesef en sık akciğer kanserini görüyoruz. Türkiye’de erkekler arasında her dört kanser vakasından biri akciğer kanseri; kadınlar arasında her dört kanserden biri meme kanseri. Kalın bağırsak kanseri her iki grupta da üçüncü sıraya oturuyor. Kalınbağırsak kanserlerinin artışının en önemli sebebi ise obezite artışı.

YILDA 18 MİLYON YENİ VAKA VAR
Fransa Lyon’daki Uluslararası Kanser Araştırmaları Ajansının  (IARC) 2018 yılı rakamlarına göre kanser rakamları şöyle:
2012 yılında beklenen yıllık yeni kanser vakası 14 milyon iken 2018 yılı itibarıyla bu rakam 18 milyona yükseldi. Bütün faktörler aynı kalmak şartıyla sadece nüfus artışının hızıyla 2040 yılında bu rakamın 30 milyona ulaşması bekleniyor.  Kansere yakalananların yarısı kaybediliyor. Bu hesaba göre her yıl 9 milyon 500 bin kişinin hayatını kaybedeceği düşünülüyor. 2040 yılında ölümlerin yarıdan fazla olacağı ve yılda 16 milyon 500 bin kişinin kansere bağlı olarak hayatını kaybedeceği hesaplanıyor.

AKCİĞER KANSERİ İLK SIRADA
Türkiye’de erişkinlerde yaklaşık yılda 210 bin civarında yeni kanser vakası çıkıyor. Bunun 116 bininin kaybedilmesi bekleniyor. Türkiye’de en sık görülen kanser türü yılda 35 bin yeni vaka ile akciğer kanseri. 20 bin kalın bağırsak kanseri, 22 bin civarında da ise meme kanseri görülüyor.  Meme kanseri hastalarının yüzde 75’i iyileşiyor. Türkiye’de en sık görülen kanser türleri ise 17 bin civarında prostat kanseri, 13 bin civarında tiroid kanseri, 11 bin civarında mide  kanseri.