Sökülen her taşın altından utanç çıktı

Eyüp Sultan Türkiye'nin gözbebeğidir, mutlaka iyi bakılmıştır, diye düşünebilirsiniz. Biz de o fikirdeydik. Sadece içeride neler yapıldığını, Mayıs 2011'de başlatılan ve 6 ay olarak öngörülen restorasyonun neden hâlâ devam ettiğini merak etmiştik. Gerekli izinlerimizi tamamlayıp, soluğu türbenin önünde aldık. Girişte, türbeyi aslına uygun olarak yenileyen firmanın genç mimarı refakat etti bize... Çekim yapmamamız ricasıyla buyur ettiler içeriye... Haftalar süren izin alma mücadelemizin sonunda o mübarek kapıdan içeri giriyor olmak, hiç değilse kendi gözlerimizle gördüklerimizi okuyucularımıza aktarmak için bir fırsattı... Mihmandârımız daha içeri adım atar atmaz kısık bir sesle bilgi aktarmaya başladı. Belli ki onlar da şaşkınlık içindeydi... FOTO GALERİ İÇİN TIKLAYINAnlattıkça hak verdik. Bu kadar göz önünde, herkesin üzerine titrediği bir türbenin aslında ne halde olduğunu gördükçe dehşete kapıldık. Restorasyonun neden bir türlü bitmediğini daha iyi anladık. Zirâ türbede 400 yılın en ciddi onarımı yapılıyor. Cumhuriyet döneminde 50 yıla yakın kapalı kalan türbe, sadece Adnan Menderes'in Başbakanlığı süresinde restorasyon görmüş ama o da yüzeysel... Temizlik yapılmış diyebiliriz hatta. Ne o zaman, ne de sonrasında duvarlara hiç dokunulmamış. Yapılanların da aslına uygun olup olmadığına bakılmamış. Meselâ ahşap Bağdâdi çıta sisteminin üzerine 10 santimlik beton atılmış. Hem çatıya, hem duvarlara fazladan yük oluşturulmuş. Duvarlardaki eşsiz İznik çinilerinin hâlini anlatmaya dilimiz varmaz. Ecdâdın Horasan harcı ile yapıştırdığı, her biri paha biçilemeyen çinilerden bazıları zamanla düşmüş. Her çini düştüğü yere konulacağına, rastgele yapıştırılmış, kompozisyona uyup uymadığına bakılmamış. Türbe duvarlarındaki 7 bin 678 adet çiniden yüzde 84'ünün arkası boş. Yani onları tutan dolgu yok. Birileri, düşmesinler diye bazılarının arkasına beton şırınga etmiş veya gazete parçaları sıkıştırmış. Bu da yetmezmiş gibi, sonradan yapılan bazı ahşap dolaplar, bu çinilerin üzerine kimyasal köpük sıkılarak tutturulmuş.Türbeyi gezerken girişinde kenara istiflenen orijinal ahşap karkaslar ilişti gözümüze. Çatıyı bunlar ayakta tutuyormuş. Kurtlanıp, delik deşik olan keresteler, elimize sürdüğümüzde bile dağılır hale gelmiş. Sözün özü, ziyaretçileri Allah korumuş...TÜRBEYİ TAŞIYAN AHŞAP YAPI ÇÜRÜMÜŞ İşte türbenin çatısını taşıyan karkasların içler acısı durumu. Kurtlanıp, delik deşik olan keresteler, elimize sürdüğümüzde bile dağılır hale gelmiş. Sözün özü, ziyaretçileri Allah korumuş...ÇATI VE DUVARLARA FAZLA YÜK BİNMİŞ Restorasyonu devam eden türbede neredeyse 400 yılın ihmali telafi edilmeye çalışılıyor. Cumhuriyet döneminde 50 yıla yakın kapalı kalan türbe, sadece Adnan Menderes'in Başbakanlığı süresinde elden geçmiş. Onda da aslına uygun olup olmadığına bakılmamış. Meselâ ahşap Bağdâdi çıta sisteminin üzerine 10 santimlik beton atılmış. Hem çatıya, hem duvarlara fazladan yük bindirilmiş...TÜRBE ASLINA DÖNÜYOR Çürümedik yeri kalmayan türbede hummalı bir çalışma yürütülüyor. Halid bin Zeyd Ebu Eyyub-el Ensari Hazretleri'nin (Radıyallahü anh) türbesi, yeniden eski ihtişamına kavuşacak.NASIL KIYDINIZ? Birileri bu bölüme altın varak yapmayı uygun görmüş. Hem de sahte! Oysa altında klasik Osmanlı motifi Rûmîler, hatâiler varmış. Sonra birileri üzerine dolap yaptırıp, çinilere de köpük sıkmış. İŞTE UTANÇ FOTOĞRAFI Eyüp Sultan türbesindeki paha biçilemeyen İznik çinileri işte bu hâldeydi. Kimi alçıyla sıvanmış, kimine ise düşmemesi için beton şırınga edilmiş! ONARMAK İSTEYENLER FAYDADAN ÇOK ZARAR VERMİŞ! Ecdad tedbir almış ama Ecdâdın, neme karşı yaptığı havalandırma kanalları betonla kapatılmış. Yükseltilen zemini küf kaplamış. Karşılaştığımız vahâmet, bu kadar değildi elbet... Zemindeki orijinal altıgen tuğlaların üzerine 5 santimetrelik beton şap dökülmüş zamanında... Bunun üzerine sonradan ahşap döşeme yapılarak zemin 25 santimetre yükseltilmiş, üzeri de halı ile kaplanmış. Sonrasını, restorasyonu yapanlar anlattı: "İlk girdiğimizde yerler nemden ıslanmış, pamukçuk şeklinde tuzlanma ve inanılmaz ağır bir koku vardı. O ahşap döşeme söküldüğünde altından anlatamayacağımız şeyler çıktı. Zemin sırılsıklamdı, çünkü türbede ciddi bir nem problemi vardı. Meselâ türbeye çıkan basamakları mermer ile kaplamışlar. O mermerleri kaldırdığımızda çıkan kokuyu size anlatamam. Günlerce maske ile çalışabildik."Oysa ecdâdımız, tâ türbe inşa edilirken bu nemin tedbirini düşünmüş. O da hâlâ devam eden restorasyon çalışmaları sırasında ortaya çıkarılmış. Dışarıda drenaj kazısı yapılırken betondan yapılan yağmur olukları kaldırılmış. Biraz daha kazıldığında temele inen oluklar bulunmuş. Merak edip kanalların içine metre uzatıldığında, ucunun bir diğer delikten çıktığı görülmüş. Anlaşılmış ki bunlar havalandırma oluğu. Oraları açtıktan sonra iki günde türbenin içi kurumuş. Peki şimdi içerinin kokusu nasıl mı? Söyleyelim... Misk-i amber desek mübâla olmaz herhalde... Mübareğin kokusu sarmış türbenin dört yanını...Dedik ya!.. Her gün binlerce insanın ziyaret ettiği türbe için için çökmüş de kimse farkına varmamış. İyi niyetle onarmak isteyenler ise faydadan çok zarar vermiş. Türbenin hemen sağındaki Adile Sultan odasının yanındaki ahşap dolaplar kaldırılınca, sonradan örüldüğü çok bariz belli olan tuğla duvar tespit edilmiş. Duvar yıkıldığında, ortaya, Adile Sultan'ın itikâf odası (çilehâne) olduğu anlaşılan ve bugüne kadar hiç bilinmeyen bölüm çıkmış.TESADÜF ESERİ BULUNDU! Fatih Sultan Mehmed Han'ın yaptırdığı türbenin temeline, nemi önlemesi için havalandırma delikleri konulmuş. Sonra birileri bu deliklerin üzerini betonla kapatınca türbe nefes alamaz hale gelmiş, rutubet her tarafı çürütmüş. Projeyi yürüten ekip, tesadüfen bulunan hava kanalları açılınca türbenin iki gün içinde kuruduğunu söylüyor.YARIN: TÜRBE NE ZAMAN AÇILACAK? Fotağraflar: İrfan ÖZFATURA - Ali KEMERTAŞ