Üsküdar il Tunceli ilçeydi

ENES EMRE ÖZTÜRK - Zaman geçtikçe kalabalıklaştık. Yaşadığımız yerlere sığamaz olduk. Kimimiz göç ettik taşı toprağı altın metropollere, kimimiz gurbetçi olup düştük Almanya yollarına... 
Ayak basmadık toprak parçası bırakmadık. Doğduğumuz yerlerin yerini doyduğumuz yerler aldı. Biz arttıkça yeni sorunlar baş gösterdi. Eğitim, sağlık ve idari sistem nüfusun artışına yetişemez hale gelince ilçelerimiz il yapılmaya, bazı bürokratik sebeplerle de iller ilçe yapılmaya başladı. 
Sadece bizde değil Avrupa’da da sınırlar değişti, yeni ülkeler kuruldu yakın dönemde. 
Yakın dönemin Türkiye’sine ve Avrupa’sına kısa bir yolculuğa ne dersiniz?
Cumhuriyet kurulduğunda Türkiye 71 ilden oluşan bir ülkeydi. 
Yıl 1924’ü gösterdiğinde Artvin, Kars ve Ardahan’ın il olmasıyla bu sayı 74’e yükseldi. 1926 yılına gelindiğinde il sayımız 63’e kadar düştü. Üsküdar, Beyoğlu, Çatalca, Gelibolu, Ardahan, Muş, Dersim, Siverek, Ergani ve Kozan ilçeye dönüştürüldü. 
Şeyh Sait isyanlarının akabinde, Bingöl ilinin merkezi konumunda bulunan Genç, ilçe yapılarak bu ile bağlandı. 
1927 yılında Ağrı isyanları sonucunda, Doğubayazıt ili ilçe yapılarak kazası olan Karaköse’ye bugünkü adıyla Ağrı’ya bağlandı. 
1929 yılında ise Bitlis ilçeye dönüştürülürken, Muş ilçesi il yapıldı. 1933’te Aksaray, Cebelibereket (Osmaniye), Artvin, Şebinkarahisar ve Hakkâri ilçe olurken, Mersin ve Silifke illeri birleştirilerek, İçel ili kuruldu. 
1936’da Artvin, Dersim ve Hakkâri tekrar il oldu. Yine bu yılda Dersim’in adı değiştirilerek Tunceli yapıldı. Dersim hakkında çıkarılan kanunla Hozat il merkezi ilçe yapılarak bugünkü Tunceli’ye bağlandı. 
1939 yılında Hatay Cumhuriyeti anavatana katıldı ve bugünkü Türkiye’nin sınırları oluştu. 
1939’dan 1953’e kadar geçen 14 yıllık süre içerisinde il ve ilçe dönüşümlerinde uzun bir sessizlik yaşandı. 
1953 yılında Uşak vilayete, Kırşehir ilçeye dönüştürüldü. Ancak sadece 4 yıl aradan sonra 1957 senesinde Kırşehir tekrar il yapılarak Ankara’nın Kaman, Yozgat’ın Çiçekdağı ve Nevşehir’in Mucur ilçeleri buraya bağlandı. 
1954’de Malatya’nın bir ilçesi olan Adıyaman’ın yanı sıra Sakarya ve Nevşehir illeri kuruldu. 
1957’den sonra 32 yıl boyunca il sayısında herhangi bir değişiklik olmadı.
1989 yılında Aksaray, Bayburt, Karaman ve Kırıkkale il yapıldı. 
1990’da Batman ve Şırnak, 1992’de Ardahan ve Iğdır, 1995’te Yalova, Karabük ve Kilis il yapıldı. 
1996’da Osmaniye’nin, 1999’da Düzce’nin il yapılamasıyla vilayet sayımız bugünkü hâlini alarak 81’e yükseldi. 
Avrupa 32 ülkeden 
54 ülkeye…
Gelin bir de yakın dönem Avrupa’sına bakalım. 
1929 yılındaki Dünya Ekonomik Bunalımı Avrupa’nın dört bir yanında hissedildi. 1922’de İtalya’da Benito Mussolini’nin liderliğindeki Ulusal Faşist Parti iktidara geldi. 
1933’te ise Avrupa’da yükselen bir güç olarak baş gösteren faşizm Almanya’yı da etkisine aldı ve Adolf Hitler’in partisi olan Nasyonal Sosyalist Alman İşçi Partisi iktidar oldu. 
1936’da başlayan İspanya iç savaşı ise 1939 yılında General Francisco Franco’nun zaferiyle sonuçlanarak milliyetçilik Avrupa’da dalga dalga yayıldı. İspanya 36 yıl boyunca Franco’nun diktatörlüğünün gölgesinde yaşadı. 
1938’de Almanya Avusturya’yı ilhak etmeye karar verdi. 
1 Eylül 1939’da Alman orduları Polonya’ya saldırdı. Bu aynı zamanda 2. Cihan Harbi’nin başlaması demekti. 70 milyondan fazla insanın hayatını kaybettiği bu savaştan büyük bir yenilgiyle ayrılan Almanya, ABD, İngiltere, Fransa ve Sovyetler Birliği tarafından 4 işgal bölgesine ayrıldı. 
1949 yılında Sovyetler Birliği’nin işgal ettiği bölge Alman Demokratik Cumhuriyeti hâline geldi. Diğer 3 bölge ise Federal Almanya oldu. 
2. Cihan Harbi’nin sonunda ABD ve Sovyetler Birliği dünyanın süper güçleri hâline geldiler. 
Soğuk savaş döneminin sona ermesiyle Doğu Avrupa’da baskı altında tutulan bazı milliyetçilik hareketleri tekrar ortaya çıktı. 
Sovyetler Birliği’nin 1991’de dağılması Avrupa haritasında sınırların değişmesine ve yeni ülkelerin tarih sahnesine çıkmasına neden oldu. Rusya, Beyaz Rusya, Azerbaycan, Ermenistan, Estonya, Türkmenistan, Tacikistan, Özbekistan, Gürcistan, Kırgızistan, Kazakistan, Letonya, Litvanya, Moldova ve Ukrayna bağımsız oldu.
Çekoslovakya 1 Ocak 1993’de bölünerek, Çek Cumhuriyeti ve Slovakya adı altında iki ülkeye ayrıldı. Bu barışçı bir yol izlenerek yapıldı. (Çek Cumhuriyeti’nin bugünkü adı ise Çekya’dır.) 
Yugoslavya’nın dağılması ise kanlı bir şekilde gerçekleşti. 1992-1995 yılları arasında Bosna Savaşı’nda 50 bin civarında insan hayatını kaybetti. Sağ kalanlar ise işkencelere maruz kaldı ya da göçe zorlandı. 
Bu kanlı sürecin ardından Yugoslavya’nın içinden tam 7 tane devlet çıktı:  Bosna-Hersek, Sırbistan, Hırvatistan, Makedonya, Karadağ, Slovenya ve Kosova... 
İnsanoğlu var oldukça sınırlar; savaşlarla, ölümlerle, yıkımlarla ya da başka sebeplerle hep değişti. 
Bugün örülen duvarların sınırları ne kadar koruyabileceğini de yaşayanlar görecek…

Avrupa haritasının çehresi savaşlarla değişirken, Yugoslavya’nın bir parçası olan Bosna Hersek’te  acı ve gözyaşı hiç dinmedi.


Türkiye iller serüvenine 1923’te 71  ille başladı. 1999’da bu sayı 81 ile ulaştı.

Yugoslavya parçalanmadan önce Avrupa haritası.