“Grebene kelimesinin yazılışını göster!”

“Yazı olarak Arapların Kûfi, Farsların Talik, Türklerin de Divanî hattı kullandıkları meşhurdur...”

 

Bir iki paragraflık Osmanlı belgelerindeki yazı çeşitleriyle ilgili özet bilgi anlatacağım. Çünkü anlatacağım hatıra ile ilgili…

Osmanlı Arşivi'nde çalışmaya başlayınca, öğrencilik senelerimdeki Osmanlı Türkçesi derslerinde gördüğümüzden tarifi mümkün olmayan zenginlikte ve güzellikte hat yazılarıyla karşılaştım. Çeşitli hat örnekleri ile her biri birinden farklılık arz eden makamların yazı çeşidi olduğuna şahit oldum. Konuya eskiden “Nezaret” denilen Bakanlıkların yazı çeşidi, hattı farklıydı.

İslam âleminde kullanılan, harflerin kökeni Arabi’yse de, Arap ülkelerinin kullandığı harflerden daha fazladır. Je, pe ile kef harfinin değişik şekilde ilaveleriyle İslam harfleri de denilen alfabe oluşmuştu.

İslam harfleri çeşitli şekilde yazılarak, “hat sanatı” adını almıştı. Bu sanat, öncelikle yazı ile özdeşleşerek, görselleşmişti. Günümüzdeki kaligrafi, güzel el yazısıysa da süslü yazı tekniklerinden çok daha fazlasıdır. Hayranlık uyandıracak, imrenilecek semboller oluşturma ve onları daha iyi bir şekilde düzenleme sanatı olarak tarif edilebilirse de aslında daha şümullü, yani daha kapsamlıdır.

İslam yazılarının zarafet ve güzellik ile buluşması hat sanatı ile gerçekleşmiştir. Hat sanatında temel olarak altı çeşit yazı türü vardır. Bunlar Aklâm-i Sitte (altı kalem) yani altı yazı stili adı altında anılır. Bunlar arasında sülüs, nesih, muhakkak, reyhani, tevki, rik'a bulunur.

Bunlardan türeyen hatlar olduğu gibi bunların içinde de Divani Hattın, Celî Divani çeşidi de vardır. Ayrıca bunlara ilaveten Arapların Kûfi, Farsların Talik, Türklerin de Divanî hattı kullandıkları meşhurdur.

Rahmetli Enver Ören Abimizin vefatından önce, yatmakta olduğu Türkiye Hastanesi'nde oğlumla ziyaretine gittik. Osmanlı Arşivi'nde çalışmakta olduğum için, komşuluk münasebetiyle dedelerinin evraklarından bir Beratı gösterip okumaya başladım.

“Yanya Vilayetinin Grebene Kazası” yazısını okuyunca Enver Abiler:

“Dur! Grebene kelimesinin yazılışını göster” buyurunca, gösterdim. Berat ve fermanlar merkezi teşkilat evrakı olduğundan, avam yani halk yazısı rik'a hattından oldukça farklı, gayet süslü, âdeta ihtişam, devletin kudretini gösterir gibi esas duruşa geçiren derecede muhteşemlik görseli olduğundan ehli dışında okunması imkânsız gibidir. Yoksa Enver Ağabey de Osmanlıcayı gayet güzel okurdu. DEVAMI YARIN