Niye önce söylemedin?

“Hayriye Tüccar beratı, Müslümanlara; Avrupa Tüccar beratları da Osmanlı tebaası gayrimüslim vatandaşlara verilirdi...”

 

 

Rahmetli Enver Abiyle ilgili hatıramı anlatmaya bugün de devam ediyorum...

Kendilerine hat yazılarıyla ilgili bilgi arz ederken bu konuda Nasrettin Hocaya atfedilen fıkradan söz açınca anlat buyurmuşlardı…

“Nasreddin Hoca'ya bir yazı getirilip okuması istenmiş. Hoca hep mektup okutulduğundan, girizgâhı Osmanlı coğrafyasının her tarafında aynı olduğundan, katlanmış sayfayı açarken, ezberden ‘Muhterem Efendim, nâmeme başlarken, ellerinizden öper, hürmetlerimi arz ederim" diye başlayınca getiren demiş ki:

“Hocam, bu mektup değil, tapu bu tapu!”

Hoca lafın altında kalır mı?

“Be mübarek, evvelinden tapu olduğunu söyleseydin, tapu gibi okurdum. Şimdiye kadar hep, mektup getirip, okuttun! Ben de yine mektup zannedip öyle okudum, Allah, Allah!” dememle birlikte Enver Abi önce tebessüm edip, sonra katıla katıla güldü...

Osmanlı evraklarının arasında metrelerce uzunlukta olanlar olduğu gibi tezhip sanatının şaheserleri müzehhep, süslü, dekoratif görseller de vardı.

Görsel şaheserler arasında ferman, berat ve ahitnameler bunların en bariz en açık örnekleridir. Hele Hayriye ve Avrupa tüccar beratları görmeye değerdir.

Hayriye Tüccar beratı, Müslümanlara;  Avrupa Tüccar beratları da Osmanlı tebaası gayrimüslim vatandaşlara verilirdi. “Avrupa Tüccar Beratı” tabiri bile Osmanlı nezaket, diplomasi ve müsamahasındaki hassasiyeti ve inceliği göstermektedir.

Vatandaşı olan Hristiyan, Yahudi tüccarlara “gayrimüslim” beratı yerine daha çok Avrupa ülkeleriyle ticaret yaptıkları için onları rencide etmeyecek aksine onore edecek şekilde “Avrupa Tüccar Beratı” adıyla berat verilmesi yedi asırlık devlet tecrübesinin zirve tatbikatı, uygulamasıdır. Adil vergi sistemi ile inanç hürriyeti ve ibadetlerine karışılmaması da ayrıca takdire değerdir. Osmanlı sistemi, bazı ülkelerde tatbik edilmekte olup arşiv belgeleri hâlâ milletlerarası anlaşmazlıklarda çözüme esas alınmaktadır...

Arşiv araştırmacılarının çoğu da yabancı olup ülkelerindeki meselelerin hallinde örnek olacak belgeleri araştırıp yayınlanmaktadır. Bizim bile tapu, soy kütüğü, yaylak-kışlak çözümü ile Ermeni meselesinde en temel savunmamız Osmanlı belgeleriyle yapılmaktadır.