Afganistan’da Türk varlığı -2-

Afganistan’da komşu devletler ya Türk devletleri ya da önceleri Türk hanedanlar tarafından idare edilen bölgeler olması sebebiyle dünkü yazımızda da belirttiğimiz gibi zaman zaman farklı Türk boylarının göçlerine uğramıştır. Bir ara revaçta olan ve dillendirilmesi ağıra mâl olan “Güney Türkistan” tabiri ise Afganistan’ın kuzey bölgesi için kullanılmaktadır. Buraya Afganistan Türkistan’ı da denilmektedir.

Bölgedeki mevcut Türk nüfusunun büyük çoğunluğunu Özbek ve Türkmenler oluşturmaktadır. Bunlardan başka sayıları az olmakla birlikte Kırgızlar ve Kazaklar gibi farklı boylar da bulunmaktadır. Nüfus meselesinde farklı veriler bulunmakta, bu da kesin hüküm verilmesine engel olmaktadır. Misalen Türkmenlerin mevcut nüfusu bazı kaynaklarda birkaç yüz bin, bazı kaynaklarda 1 milyon civarı, bazı kaynaklarda daha fazla gösterilmektedir. Bölgedeki en eski boyun Türkmenler olması ve bölgeye yakın zamana kadar Türkmen göçlerinin devam etmesi, Türkmen kadınlarının nüfusa kayıtlı olmaması, okuryazar olmayan Türkmenlerin nüfus memurlarınca kasten farklı milliyette kaydedilmesi bu verilerin doğru olamayacağını göstermektedir. Afganistan Türkmenleri kendi nüfuslarını 4-5 milyon civarı kabul etmekte ve sayılarının kasıtlı olarak az gösterildiğini ifade etmektedir.

Ayrıca Türkmenler iki büyük halktan biri olmalarına rağmen imkân ve haklardan en az faydalanan etnik gruptur. XX. yüzyılda siyasi ve iktisadi sahada daha aktif olan Türkmenler artık idarede ve bürokraside yüksek mevkilere getirilmiyor. Buna misal, sabık hükûmette nüfusları az da olsa her halktan bir bakan mevcutken Türkmenlerden bulunmuyor, mecliste ise Türkmenleri yalnız bir milletvekili temsil ediyordu. Diğer etnik gruplar nispeten daha iyi hayat şartlarına sahipken Afganistan Türkmenlerinin sefalet içerisinde bulundukları zor vaziyet şöhret kazanmıştır.

Afganistan Türkleri içerisinde büyük çoğunluğu oluşturan Türkmenlerin yaşadıkları sıkıntılar Türkiye’deki soydaşlarınca fark edilmeli, iki Türk halkı arasında maddî ve manevî münasebetler kuvvetlendirilmelidir.

 

 

 

 

 

Binlerce selam ve rahmet olsun sana,

Yazdın bir Mevlid-i şerif, şifa cana.

Beş asırdır okur, ümmet yana yana,

Fena fi resuldür Hüseyin Batevî

 

Çokça okudum divan, Nebiye sena,

Senin aşkın başkadır, hoş geldi bana.

Resul için yürek yanmış sanki büryan

Masivadan sıyrılıp olmuşsun üryan…

Fena fi resuldür Hüseyin Batevî

 

Beytinde dersin “medet ya Resulullah”

“Tenim yolun toprağı ya habibullah,

Dilim vakfettim senana ya nebiyullah 

Canım kurban yoluna ya Resulullah

Fena fi resuldür Hüseyin Batevî

 

Benim üç yüz bin ağzım hem dilim olsa 

Bir dem gafil olmasam, hep yâdın olsa  

Bu ömür senin salat ü senanla dolsa

Methin, veremedim derim, biri sorsa

Fena fi resuldür Hüseyin Batevî

 

Vasfını durmada anlatsam gündüz gece

Yüz kıyamet geçse, desem hece hece

Her dilde yazsam Mevlid binlerce

Anlatamam hakkıyla zatını nice,

Fena fi resuldür Hüseyin Batevî

 

Orhan Resule olan aşkına kurban

Okur divanını, iştiyakla hayran

Rahmet yağsın kabrine hem misli baran

Olasın habibullaha yakın ciran (komşu)

Fena fi resuldür Hüseyin Batevî

 

 

 

 

 

 

 

 

AĞRI: Doğu Anadolu'da yer alan, tarih, efsane ve folklor diyarı bir ilimiz. Tarihî ve tabiî zenginlikleri çok olan ve adı efsanelere, masallara karışan ve Türkiye'nin en yüksek dağı olan Ağrı Dağı bu vilayetimizdedir. Ağrı ilinin ismi, Ağrı Dağı'ndan gelir. Ekonomisi tarım ve hayvancılığa dayalıdır. Başlıca tarım ürünleri buğday ve arpa olup, ayrıca az miktarda patates, soğan ve şeker pancarı yetiştirilir. Dağlık kesimlerde hayvancılık yapılır. En çok koyun ve sığır beslenir. Murad Suyu bataklığında pamuk, kendir, pirinç, mısır ve çavdar yetişir. Kendine has zengin bir folklora sahiptir. Oyunlar, davul ve zurna eşliğinde oynanır. Türküleri dokunaklı, içli ve ağırdır. Davul, zurnadan başka ney, tulum, dilli kaval, dilsiz kaval, el defi ve bağlama kullanılır. Halay ve bar oyunu meşhurdur. Ağrı değişik medeniyetlere merkez olmuş bir ilimizdir. Bu yüzden tarihî ve turistik zenginliklere sahiptir.